Naast tractiebatterijen bestaat er nog een andere energiebron voor elektrische hef- en magazijntrucks: waterstof. In het buitenland wordt dit gas inmiddels op grote schaal toegepast. Nederland dreigt op grote achterstand te raken. Een aantal partijen probeert daarin tijdens de vakbeurs Logistica van 28 tot en met 30 november verandering te brengen. Op het Hydrogen Plaza in hal 1 delen zij hun visie, kennis en ervaring. Zij hebben alvast een belangrijk advies: ga op zoek naar schaalgrootte buiten de vier muren van het warehouse.
Waterstof is in Nederland nog vrij onbekend als energiebron voor hef- en magazijntrucks. Dat is anders in de Verenigde Staten, waar de twee belangrijkste retailers recent hebben besloten op grote schaal te investeren in brandstofcellen die waterstof omzetten in elektrische energie. In april maakte Amazon bekend in tien warehouses deze technologie te gaan uittesten. Wal-Mart is het teststadium inmiddels voorbij en heeft in 22 warehouses al circa 5500 trucks met brandstofcellen rondrijden. Afgelopen zomer kondigde Wal-Mart aan de vloot in nog eens 26 warehouses over te zetten op waterstof. Dat is een belangrijk signaal, stelt Willem Stehouwer, bestuurslid van de BMWT. “Wal-Mart is mede dankzij hun vermaarde focus op kosten uitgegroeid tot de grootste retailer ter wereld. Een dergelijke partij kiest alleen voor waterstof als dat rendabel is.”
Stehouwer is de grote animator achter het Hydrogen Plaza. Dit plein in hal 1 tijdens de Logistica staat volledig in het teken van waterstof. Experts van verschillende partijen – van waterstofproducenten zoals HYGRO tot heftruckleveranciers zoals Heffiq en Toyota – staan op het plaza om hun visie, kennis en ervaring te delen. “Niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook elders in Europa wordt waterstof toegepast. Denk aan de Belgische supermarktketen Colruyt, dat in 2012 een waterstoftankstation heeft geopend bij zijn distributiecentrum in Halle. In Nederland lopen we duidelijk achter. Daarin willen wij samen met de deelnemers aan het Hydrogen Plaza verandering brengen”, verklaart Stehouwer.
Technologie is beschikbaar
Toyota heeft bedrijfsbreed ingezet op waterstof. Met de Mirai levert het Japanse concern een seriematig geproduceerde personenauto op waterstof. Daarnaast is Toyota in aanloop naar de Olympische Spelen van 2020 in Tokyo gestart met het uitleveren van in totaal honderd stadsbussen met brandstofcellen. De material handling-divisie maakt dankbaar gebruik van de ontwikkelde kennis en ervaring. “In elk segment uit ons productportfolio hebben we inmiddels een truck die kan worden geleverd met een brandstofcel. Daarnaast kunnen we ook het batterijcompartiment van bestaande trucks vervangen door een brandstofcel inclusief waterstoftank, contragewicht en een batterij om piekstromen op te vangen. Voor bedrijven die hun vloot willen overzetten op waterstof, kan een dergelijke retrofit zinvol zijn”, vertelt Pank Hertsenberg, algemeen directeur van Toyota Material Handling Nederland.
.jpg)
Heffiq is importeur van het heftruckmerk Hyster, dat drie jaar geleden een belangrijke stap richting waterstof zette met de overname van Nuvera. Dit Amerikaanse bedrijf produceert niet alleen brandstofcellen, maar levert ook de apparatuur voor het produceren en tanken van waterstof. “Met Nuvera heeft Hyster een heleboel kennis in huis gehaald. In de Verenigde Staten en elders in Europa heeft Hyster verschillende testen opgestart. De technologie werkt gewoon goed, in feite kan elke elektrische heftruck met een brandstofcel worden uitgerust. Hyster is zelfs bezig met een pilot om een zware containertruck te elektrificeren, zodat in een latere fase ook in deze truck brandstofcellen kunnen worden toegepast”, stelt Martijn Veerkamp, commercieel directeur van Heffiq.
Schoon en snel
Gebruik van waterstof in warehouses biedt verschillende voordelen. Bij verbranding in brandstofcellen ontstaat alleen zuiver water, geen CO2 meer zoals bij fossiele brandstoffen als diesel en LPG. Een waterstoftank is bovendien in een paar minuten gevuld, zodat het langdurig opladen en/of wisselen van conventionele tractiebatterijen niet meer nodig is. Sterker nog, een laadstation is helemaal niet meer nodig. “Daarnaast vergen brandstofcellen nauwelijks onderhoud, in tegenstelling tot loodzuurbatterijen die frequent moeten worden bijgevuld en schoongemaakt met alle risico’s van dien. Bedrijven in de foodsector vinden het een aantrekkelijk idee dat ze geen loodzuurbatterijen meer nodig hebben. Dat komt zowel de veiligheid als de hygiëne ten goede”, vertelt Stehouwer.
Ook in vergelijking met de nieuwe generatie lithium-ion-batterijen biedt waterstof voordelen. “Lithium-ion-batterijen vereisen nog steeds een grote discipline van chauffeurs. In elke pauze moet de truck tussentijds worden geladen. Wie één keer vergeet de stekker erin te doen, loopt een groot risico dat de machine later op de dag stilvalt. Dan moet de machine alsnog worden opgeladen. Een waterstoftank daarentegen is binnen drie of vier minuten weer vol”, vertelt Veerkamp. Stehouwer noemt daarnaast duurzaamheid als argument. “Het element lithium is tegenstelling tot waterstof maar beperkt beschikbaar in de natuur.”
Duurzame energiebronnen
Waterstof is vooral interessant voor warehouses die willen draaien op duurzame energiebronnen. De belangrijkste beperking van zonnepanelen en windmolens is dat de zon niet altijd schijnt en de wind niet altijd waait op het moment dat de opgewekte elektriciteit het hardst nodig is. Anders gezegd: er is een gat tussen het moment waarop het aanbod ontstaat en het moment waarop de vraag zich voordoet. Ook in warehouses wordt het intern transportmateriaal doorgaans ’s nachts opgeladen, het moment waarop de zonnepanelen op het dak geen stroom leveren. Het gat tussen aanbod en vraag kan worden overbrugd door de duurzaam opgewekte energie tijdelijk op te slaan. Dat kan door de energie te bufferen in grote stationaire batterijen, maar ook door die te gebruiken voor de productie van waterstof. Dit gas kan vrij eenvoudig in tanks worden opgeslagen tot het moment dat de energie wel nodig is.
HYGRO is één van de partijen die vurig pleit voor de combinatie van waterstof met duurzame energiebronnen. Het bedrijf onderzoekt onder meer de mogelijkheden om in windmolenparken op zee waterstof te produceren. “Het integreren van windenergie en waterstof biedt grote kostenvoordelen. Dat geldt ook voor zonne-energie, maar die optie is door het beperkte aantal zonuren voorlopig nog een stuk minder kostenefficiënt”, vertelt Jan Willem Langeraar, die als business development manager van HYGRO één van de experts op het Hydrogen Plaza is.
Kleinschalige lokale projecten
Twee factoren staan grootschalige adoptie van waterstof momenteel in de weg. De eerste factor is schaalgrootte. Een overstap op waterstof vergt een relatief hoge investering en wordt pas interessant vanaf een bepaald volume. Op de weg speelt een andere factor: de infrastructuur of beter gezegd het ontbreken daarvan. Er bestaat in Nederland nog geen transport- en distributienetwerk met tankstations voor waterstof. Zolang waterstof niet eenvoudig verkrijgbaar is, durven de meeste bedrijven de overstap niet aan. Maar zolang het bedrijfsleven niet vraagt om waterstof, gaat niemand in de benodigde infrastructuur investeren. Deze kip-ei-discussie staat de transitie naar een waterstofeconomie in de weg. “De overheid zou op dit punt het voortouw kunnen nemen”, oppert Veerkamp. “In Duitsland steekt de overheid veel geld in de aanleg van 400 waterstoftankstations voor wegtransport, die binnenkort geopend worden. Daarnaast is het zeker niet ondenkbaar dat het mogelijk wordt op meer locaties te tanken. Dat kan met waterstof dat van elders wordt aangevoerd of in een latere fase op locatie wordt geproduceerd, zodat ook het intern transportmaterieel deze energiebron gaat gebruiken.” Stehouwer geeft aan dat het ontbreken van een netwerk van openbare tankstations minder relevant is voor heftrucks. “Een tankstation op het eigen terrein, die ook kan worden gebruikt voor het tanken van vrachtauto’s, is relatief eenvoudig te realiseren. Juist de combinatie van intern transport en wegtransport kan de weg voor waterstof effenen.”
Een methode om de kip-ei discussie te doorbreken is inzetten op lokale projecten. Als met behulp van duurzame energiebronnen op lokaal niveau waterstof wordt geproduceerd, is het ontbreken van een landelijke infrastructuur geen probleem meer. Als verschillende bedrijven op lokaal niveau de handen ineenslaan, is de vereiste schaalgrootte eerder bereikt. “In de vorm van kleinschalige projecten kunnen we laten zien dat de waterstoftechnologie werkt en rendabel is. Als dat lukt, kunnen we die aanpak eenvoudig kopiëren naar andere locaties”, stelt Hertsenberg.
Om voldoende schaalgrootte te creëren, pleiten de deelnemers aan het Hydrogen Plaza ervoor om niet alleen naar heftrucks te kijken, maar ook naar andere voertuigen zoals vrachtauto’s en personenauto’s. Waterstof biedt immers ook voor het wegverkeer aanzienlijke milieu- en kostenvoordelen. Voertuigen met brandstofcellen zijn niet alleen schoner, maar ook stiller. “Denk bijvoorbeeld aan vuilnisauto’s en vrachtauto’s voor stadsdistributie. Steeds meer gemeenten stellen strenge eisen aan vrachtauto’s in de binnenstad. Op dit moment wordt veel geëxperimenteerd met elektrische voertuigen, maar die lopen tegen de grenzen van hun actieradius aan. Waterstof kan een goed alternatief zijn. De operationele kosten van elektrisch rijden liggen lager dan bij gebruik van fossiele brandstoffen”, stelt Stehouwer.
Vuilnisauto’s en stadsbussen
Een voorbeeld van een lokaal project is DUWAAL in Noord-Holland, waarin HYGRO samen met partner E-Trucks Europe een voortrekkersrol speelt. Bij een windturbine in de Wieringermeer zal waterstof worden geproduceerd, dat vervolgens via composietflessen naar vijf tankstations worden gebracht. De bedoeling is dat de vuilnisauto’s in Alkmaar en Amsterdam op deze waterstof gaan rijden, maar ook stadsbussen en veegmachines komen daarvoor in aanmerking. Toyota is bij het project betrokken om te onderzoeken of bedrijven met heftrucks kunnen aanhaken. “Wij willen minimaal honderd vrachtauto’s op waterstof laten rijden. Maar als het distributienetwerk straks eenmaal aanwezig is, is het een kleine klus om ook bedrijven met een heftruckvloot daarop aan te haken”, stelt Langeraar.
In Ede heeft Toyota zelf het initiatief genomen om samen met de gemeente en enkele andere bedrijven een waterstoftankstation te realiseren. Ook hier is het plan om zowel heftrucks als vrachtauto’s op waterstof te laten rijden, terwijl Hertsenberg zelf in een Toyota Mirai gaat rijden. “Een Mirai kan met 5 kilogram waterstof 500 kilometer rijden, een gemiddelde heftruck heeft 2 kilogram nodig voor één shift, een pallettruck minder dan 0,5 kilogram terwijl een vuilnisauto 12,5 kilogram nodig heeft. Als de totale afname meer dan 100 kilogram is, wordt waterstof interessant”, aldus Hertsenberg, die verklaart dat het enthousiasme in Ede groot is, zowel bij de gemeente als bij bedrijven. “Het vestigen van een openbaar tankstation stuit op allerlei moeilijkheden en bezwaren, maar die vallen weg zodra een partij bereid is om op zijn eigen terrein een tankstation neer te zetten. Waarom zou die partij dat station vervolgens niet toegankelijk maken voor externe partijen? “
Geen experimenten meer
De deelnemers aan het Hydrogen Plaza hebben één belangrijk advies voor bedrijven die geïnteresseerd zijn in waterstof: ga op zoek naar voldoende schaalgrootte buiten de vier muren van het warehouse. Voor grote retailers en logistiek dienstverleners wordt waterstof een stuk interessanter als ze niet alleen naar hun intern transportvloot kijken, maar ook naar hun vrachtauto’s. Voor bedrijven die in het warehouse en op de weg niet voldoende schaalgrootte hebben, liggen kansen in samenwerking met andere bedrijven. Dat kunnen bedrijven in de buurt zijn, maar wellicht ook transportbedrijven die dagelijks komen laden of lossen. Langeraar: “De technologie is er klaar voor. Dat is inmiddels voldoende bewezen in projecten over de hele wereld. De markt heeft geen behoefte meer aan allerlei kleinschalige experimenten met een of twee trucks op waterstof. Die kosten relatief veel geld en leveren geen nieuwe inzichten meer op. Wat we nu moeten doen, is de vraag bundelen en schaalgrootte creëren.”
.jpg)
Logistica
Logistica is de belangrijkste vakbeurs op het gebied van logistiek en goederenstroombeheersing binnen de Benelux. Naast een groot en volledig exposantenaanbod heeft Logistica ook een uitgebreid inhoudelijk programma met congressen, seminars, demonstraties en informatieve tours. De beurs kent deze editie liefst 4 Scala’s, die elk 1 van de aandachtsgebieden Move, Store, Pick en Deliver bestrijken. Meer informatie is te vinden via www.logistica-online.nl. tweet mee via #logistica2017. Inschrijven voor Logistica kan hier.
Gelijktijdig met Logistica vindt ICT & Logistiek www.ict-en-logistiek.nl plaats, de jaarlijkse vakbeurs voor ICT- toepassingen en -diensten in de logistieke keten. Via Logistiekprofs.nl is het hele jaar door informatie te vinden over logistieke ontwikkelingen.