Een succesvolle blockchain-pilot opzetten is een uitdaging. Maar die blockchain vervolgens uitrollen tot een sectorbrede oplossing is nog eens vele malen lastiger. Om het daarvoor benodigde consortium te vormen, is vertrouwen nodig. En als eenmaal een consortium is gevormd, doemen andere obstakels op zoals het mededingingsrecht.
Dow Chemicals heeft met succes deelgenomen aan de blockchain-pilot van Maersk en IBM. Het is gelukt om een zeecontainer volledig papierloos van Houston naar Rotterdam te transporteren. Maar dat is niet voldoende voor het chemiebedrijf om aan te haken bij TradeLens, de joint-venture van Maersk en IBM die op basis van de blockchain een wereldwijd digitaal handelsplatform wil bouwen. “Wij haken pas aan als dat ons voordeel oplevert. Daarvoor is een zekere kritische massa nodig”, vertelt Lennart Heip van Dow Chemicals tijdens Blockchain Conference 2018.
Een belangrijk bezwaar is dat bij TradeLens nog niet alle partijen zijn aangesloten die nodig zijn om de scheepvaart volledig te digitaliseren. “Het is fijn dat de Nederlandse douane meewerkt aan papierloos containertransport. Maar zolang die Chinese douane nog steeds papieren documenten wil ontvangen, is van een papierloze supply chain nog geen sprake”, vertelt Heip. “Een ander bezwaar is dat Maersk nog niet erin is geslaagd om concurrenten te laten deelnemen. Dow wil de risico’s graag spreiden en niet al zijn containers door Maersk laten vervoeren.”
Klassiek softwareproject
Aljosja Beije van BlockLab, een initiatief van Havenbedrijf Rotterdam, heeft wel een verklaring voor de moeite die TradeLens heeft om de hele sector te laten aanhaken. “IBM en Maersk hebben dit te veel opgepakt als een klassiek softwareproject. Ze hebben een oplossing gebouwd en proberen vervolgens andere partners daarvoor te interesseren. Wij pakken dat met BlockLab anders aan. Wij zitten vanaf het begin met meerdere partijen om tafel om iets op te zetten dat voor de hele sector interessant is.”
Beije onderschrijft de doelstellingen van TradeLens. Een zeecontainer vervoeren gaat gepaard met veel documenten. Bill of Lading en Letter of Credit zijn begrippen die al eeuwenlang worden gebruikt. Soms worden documenten gedigitaliseerd en via internet verzonden, maar dat betekent in de praktijk vaak dat ze elders weer worden uitgeprint om de gegevens alsnog handmatig in te voeren. “Alleen door dat hele proces te digitaliseren kunnen we een en ander versnellen. Maar blockchain maakt het ook mogelijk om risico’s beter in te schatten, tussenschakels te elimineren en netwerken beter te benutten.”
Kilometerstanden terugdraaien
De blockchain-conferentie in Stadion Galgenwaard liet zien dat IBM betrokken is bij meer blockchain-pilots in de supply chain. In de automobielindustrie heeft IBM samen met Koopman Logistics een blockchain opgezet om de transparantie te verbeteren en doorlooptijden te verkorten. De specialist in autotransport vervoert niet alleen nieuwe auto’s, maar ook auto’s die net uit de lease komen. Vaak verdwijnen die over de grens, bijvoorbeeld naar Oost-Europa: een fraudegevoelig proces. “Denk aan kilometerstanden die worden terug gedraaid of aan importfraude: handelaren slaan een deuk in een auto, zodat die goedkoop als schadeauto kan worden geïmporteerd. Over de grens slaan ze die deuk er weer uit”, vertelt Jon Kuiper, tot en met 31 oktober ceo bij Koopman. “Door het unieke Vehicle Identification Number van een auto te volgen, kunnen we fraude tegengaan.”
Op 1 november heeft Kuiper de logistiek dienstverlener verlaten. Hij gaat proberen om een blockchainconsortium te vormen met andere logistiek dienstverleners in de autoindustrie. Wat in zijn voordeel spreekt, is dat Koopman anders dan Maersk geen dominante positie heeft in zijn markt. De Europese markt voor autotransport wordt gedomineerd door twee grote Franse partijen. De rest van de markt is in handen van lokale familiebedrijven die elkaar goed kennen en Koopman vertrouwen. “Twee autotransporteurs in Ierland en Zweden hebben zich al aangesloten, met andere zijn we in gesprek. Samen willen we transparantie bieden in de hele Europese supply chain”, aldus Koopman.
Mededingingsrecht
IBM is eveneens als technologiepartner betrokken bij Food Trust, een blockchain-project dat de tracking en tracing wil verbeteren en daardoor voedselverspilling wil tegengaan. Wat de adoptie van Food Trust in de sector vergemakkelijkt, is dat meerdere dominante partijen zijn aangesloten zoals Wal-Mart, Carrefour, Nestlé en Unilever. Dit consortium werkt niet alleen aan tracking en tracing, maar ook aan applicaties die betrouwbaar inzicht geven in de certificering van leveranciers en in de versheid van producten. Ook consumenten moeten straks door het scannen van een barcode de herkomst van producten kunnen achterhalen.
Advocaat Sandra van Heukelom heeft nog wel een waarschuwing voor dergelijke consortia. “Binnen zo’n consortium moeten afspraken worden gemaakt. Is een open of een gesloten blockchain nodig? Wie mag toetreden en wie niet? Deelnemers kunnen voordeel halen uit toetreding tot een consortium en de marktwerking verstoren. Daarop is het mededingingsrecht van toepassing. En vergeet niet afspraken te maken over het eigendom van de data in de blockchain. In juridisch opzicht kan namelijk niemand eigenaar zijn van data. Iemand kan alleen eigenaar zijn van een stoffelijk iets.” Binnen Food Trust zijn daarover afspraken gemaakt, stelt Frans Kempen van IBM. “De opgeslagen data blijven van de deelnemers zelf. En vaak bevat de blockchain niet eens data, alleen maar verwijzen naar bronnen waar die data staan.”
